Từ quan điểm tinh dầu tràm giúp phòng ngừa lây nhiễm dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp Covid-19. Chúng ta cùng tìm hiểu liệu pháp tinh dầu trong phòng ngừa bệnh tật, nhất là các bệnh liên quan đến tâm lý.
Bài viết sau đây, đông y sẽ đưa ra luận điểm, xoay quanh tinh dầu và hương thơm để làm rõ vấn đề này.
Liệu pháp hương thơm (Aromathearapy) hiện đại là tận dụng hương thơm của tinh dầu thực vật điều trị bệnh tật. Mục đích cân bằng thân thể; tinh thần và tâm linh, đồng thời vận dụng đặc tính của tinh dầu, thực hiện được mục đích sức khỏe làm đẹp và dưỡng sinh.
Thế kỷ 16, 17, liệu pháp hương thơm rất thịnh hành tại các nước châu Âu, không ít danh y rất tôn sùng hiệu quả thần kỳ của tinh dầu. Đến thế kỷ 19, 20, nhà khoa học và nhà thực vật học mới phân tích thành phần của tinh dầu một cách chính xác hơn, vén màn thần bí của tinh dầu.
Tác dụng của liệu pháp hương thơm
Với nhiều bệnh mà Tây y tỏ ra bị hạn chế như stress và một số bệnh mạn tính, phương thức tự nhiên phù hợp hơn. Mưu cầu sức khỏe tâm thể bằng “liệu pháp tự nhiên” coi trọng cân bằng; toàn diện; chỉnh tề, liệu pháp hương thơm quả là một trong những liệu pháp tự nhiên.
Dầu hương thơm (tinh dầu thực vật) trong quá trình điều trị, có thể thanh lọc; thư giãn tâm thể chúng ta. Do vậy, liệu pháp hương thơm chủ yếu gồm 2 mặt gồm công hiệu đối với cơ thể và tinh thần.
Liệu pháp hương thơm tác dụng trên cơ thể
Thúc đẩy và gìn giữ trạng thái bình thường về thân nhiệt; hít thở; bài tiết hormone; huyết áp, nâng cao sức miễn dịch cơ thể.
Tinh dầu hương thơm có tác dụng trấn tĩnh; kháng khuẩn; diệt trùng…, liệu pháp hương thơm đưa tác dụng dược lý này vào cơ thể.
Tinh dầu thực vật có công năng làm đồng hồ sinh học hồi phục, thúc đẩy đồng hồ sinh học và nhịp sống hài hòa.
Giúp cơ thể loại trừ mệt mỏi.
Liệu pháp hương thơm tác dụng trên tinh thần
Sức ép thỏa đáng có thể cường hóa tâm thể, biến thành động lực của sinh hoạt, làm việc hiệu quả hơn. Tuy vậy, thời gian dài chịu đựng áp lực đè nén mà không có cách giải quyết, tâm thể sẽ mất cân bằng. Hậu quả của sự bất ổn, nhất là sức ép tinh thần có thể dẫn đến căng thẳng, mệt mỏi, trầm cảm hoặc hoang tưởng.
Liệu pháp hương thơm có thể giúp chúng ta “xa rời” những loại sức ép này. Hương thơm của tinh dầu làm thay đổi những tín hiệu xấu do sức ép truyền đến hệ thần kinh. Nếu ta nắm bắt thời cơ chính xác, tận dụng tốt các loại tinh dầu, đối mặt với sức ép sẽ không còn “bó tay” nữa. Đây là liệu pháp hương thơm phát sinh tác dụng trên tinh thần.
Tinh dầu là gì?
Liệu pháp hương thơm không tách rời với tinh dầu. Tinh dầu là chất hương thơm được chiết xuất từ trong thực vật, là một loại dịch thể tinh khiến, trong veo. Tinh dầu không chỉ phát ra mùi hương mê hoặc, đối với sức khỏe tâm thể người ta còn có nhiều loại hiệu nghiệm. Chẳng trách có người hình dung tinh dầu là “máu tươi của thực vật”, “linh hồn của thực vật”, là “khí”, “năng lượng”…
Chẳng phải tất cả thực vật nào cũng có thể chiết xuất tinh dầu, phải là cây cỏ có giá trị làm thuốc. Ta cũng không thể dùng cả cây chiết ra tinh dầu, chỉ dùng được một số bộ phận (hoa, lá…). Mặt khác dù những bộ phận trên cùng một cây thuốc, tinh dầu được chiết ra cũng có những tác dụng khác nhau.
Đặc tính lớn nhất của tinh dầu là mùi thơm, ngoài ra, còn có đặc điểm có nồng độ cao; tính bốc hơi mạnh; có thể pha loãng… Điều đáng nói là tinh dầu không béo ngậy, khác với một số loại dầu thực vật hoặc dầu nén.
Hiện nay người ta chiết xuất được hơn 1.000 loại tinh dầu, nhưng thông dụng chỉ có vài chục loại. Theo thống kê, cho dù chuyên gia liệu pháp hương thơm giàu kinh nghiệm nhất, tinh dầu thường dùng hoặc quen dùng của họ cũng không vượt quá khoảng 40 – 60 loại.
Thành phần hóa học của tinh dầu
Thành phần hóa học của tinh dầu vượt hơn ngàn loại, hiện nay người ta chỉ biết được một phần trong số đó mà thôi. Tinh dầu thiên nhiên có hiệu nghiệm đặc thù, dẫn đến bất cứ tinh dầu nhân tạo nào cũng không có cách thay thế được!
Thành phần hóa học tinh dầu thực vật rất phức tạp. Theo phát triển của khoa học kỹ thuật, người ta phát hiện được trong tinh dầu có hàng ngàn chất hóa học, trong đó có alcohols; terpenes; esters; ketones và nguyên tố vi lượng…, Chúng ta từng bước vén màn thần bí có hiệu nghiệm thần kỳ của tinh dầu về mặt y học; làm đẹp; tinh thần.
Terpenes: gồm monoterpenes; sesquiterpenes và diterpenes.
– Monoterpenes có tác dụng sát khuẩn; giảm đau; nâng cao sức miễn dịch, gồm tinh dầu chanh; cam chua; thông… đều chứa nhiều monoterpenes.
– Sesquiterpenes giúp tiêu viêm; trị ngứa; tăng tự tin, chẳng hạn tinh dầu một dược có chứa sesquiterpenes.
– Diterpenes giúp diệt nấm; sát khuẩn trừ đàm, có tác dụng cân bằng bài tiết hormone, chẳng hạn tinh dầu thông chứa diterpenes.
Terpenoides: gồm alcohols, aldehydes, ester, ketones và phenols.
– Tinh dầu chứa alcohols tính chất ôn hòa; phạm vi dùng rộng; tính an toàn cao đối với trẻ nhỏ; người già. Tinh dầu alcohols chống lây nhiễm; chống vi khuẩn; lợi tiểu; nâng cao sức miễn dịch; tăng cường thể chất… Loại tinh dầu này rất nhiều gồm hoa oải hương; hương thảo; nhũ hương; quảng hoắc hương; xô thơm.
– Tinh dầu chứa aldehydes có tác dụng chống lây nhiễm; chống viêm; ngừa thối rữa; chống nấm; giảm huyết áp và gây phấn chấn. Loại tinh dầu này gồm cánh kiến trắng; hương đào; quảng hoắc hương; quít. Cần lưu ý chúng có tính kích thích; tính cảm quang nhất định, có thể dẫn đến dị ứng da hoặc viêm.
– Tinh dầu chứa ester như cánh kiến trắng; hoa oải hương; cam chua; phong lữ…, có tác dụng cân bằng tốt đối với hệ thần kinh; ester cũng có công hiệu chống viêm; chống nấm và chống co thắt.
– Sử dụng tinh dầu chứa ketones cần quan tâm đặc biệt, chú ý tỷ lệ pha loãng chính xác. Mỗi lần thời gian sử dụng không quá lâu, nhất là phụ nữ mang thai; người bệnh động kinh và trẻ em cần dùng thận trọng. Do dùng nhiều, dùng lại nhiều lần có thể dẫn đến sảy thai hoặc lên cơn động kinh. Loại tinh dầu này thúc đẩy da tái sinh, công hiệu tan đàm rất tốt, dùng với liều nhỏ không có nguy cơ lớn. Tinh dầu chứa ketones gồm cây bài hương; xô thơm… có độc tính, nên dùng thận trọng; tinh dầu tuyết tùng, hoa quế dùng an toàn.
– Phenols có tính kháng khuẩn rất mạnh; chống virus; chống lây nhiễm, rất có ích cho hệ miễn dịch. Phenols tính kích thích rất lớn, dễ gây phản ứng dị ứng, thúc đẩy tăng huyết áp. Một số phenols có thể gây ung thư, một số dẫn đến viêm da, vì vậy, phenols được xem là thành phần rất nguy hiểm. Khi sử dụng tinh dầu chứa phenols cần lưu ý đặc biệt, cần pha thật loãng mới sử dụng. Tinh dầu chứa phenols gồm hồi hương; cỏ xạ hương; nhục quế; húng quế.
– Acids. Vì acid thiên về tính tan trong nước, cho nên trong tinh dầu chứa acid ít hơn. Tinh dầu chứa acid gồm hoa hồng, hoàng lan, phong lữ, cà rốt dại; tía tô… Acid trong tinh dầu giúp chống viêm; trấn tĩnh; một số là acid yếu, giúp giải quyết các vấn đề về da; một số là acid salicylic, có công hiệu trừ nếp nhăn, đẹp da.
Con đường dẫn truyền của tinh dầu
Có hai con đường dẫn truyền tinh dầu là qua hô hấp và qua da.
Con đường dẫn truyền qua hệ hô hấp
Tinh dầu sau khi ngửi hoặc hít thở, một phần truyền lên não, một phần truyền xuống phổi. Ngửi tinh dầu là phương thức trực tiếp thường dùng nhất. Phân tử tinh dầu đi vào khoan mũi, xuyên qua tế bào khứu giác của đỉnh mũi.
Thông qua lớp lông trong tế bào ghi nhớ và dẫn truyền mùi thơm, tinh dầu tiếp tục xuyên qua van khứu giác, truyền đến vùng khứu giác đại não. Chất hóa học của tinh dầu thúc đẩy chất hóa học thần kinh phóng thích, từ đó sản sinh hiệu quả trấn tĩnh; thư giãn hoặc hứng phấn.
Phân tử tinh dầu thông qua hít thở sâu đi vào phổi được hấp thu vào mao quản, theo tiếp máu tuần hoàn đến toàn thân, cũng như vận chuyển đến các tổ chức cơ quan trong cơ thể.
Con đường dẫn truyền qua da
Đường dẫn truyền này chủ yếu thông qua phương thức xoa bóp, giúp các thành phần tinh dầu thấm vào da đi vào mao mạch, theo tiếp máu tuần hoàn đến toàn thân, cũng như vận chuyển đến các tổ chức cơ quan trong cơ thể, sau cùng lại bài tiết ra ngoài cơ thể.
Thông qua con đường dẫn truyền qua da, tinh dầu lưu lại trong cơ thể tác dụng với các hệ thống vài giờ đến vài ngày, thậm chí lâu đến vài tuần. Nói chung, tinh dầu trong vòng 30 phút được da hấp thu hoàn toàn, trong vài giờ từ da, phổi; nước tiểu lại bài tiết ra ngoài.
Nói tòm lại, liệu pháp tinh dầu giúp phòng ngừa dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp Covid-19 là chưa rõ ràng. Mặc dù có tác dụng kháng khuẩn, kháng virus, nhưng mức độ đặc hiệu thì cần thời gian nghiên cứu. Tuy nhiên một điều không thể phủ nhận, tinh dầu rất tốt cho tinh thần, giúp giải tỏa áp lực và tăng cường sức khỏe, giúp phòng bệnh cao hơn.
